Arbitraż jako skuteczny sposób na rozwiązanie sporu prawnego

Spór prawny można rozwiązać na drodze sądowej, jednak zwykle wiąże się to z koniecznością długiego oczekiwania na wyrok. Alternatywą metodą jest arbitraż, czyli sąd polubowny, który cechuje się szybkością postępowania, względnie niskimi kosztami, skutecznością, mniejszym stopniem skomplikowania oraz poufnością. Na czym polega arbitraż i jak przebiega postępowanie arbitrażowe?

Oddanie sprawy pod osąd niezależnego arbitra

Czym jest arbitraż? Najprościej mówiąc, to rozwiązywanie sporów bez udziału sądu powszechnego. Strony sporu mają znacznie większy wpływ na postępowanie, ponieważ mogą m.in. wybierać arbitrów, a sąd polubowny nie jest związany przepisami o postępowaniu przed sądem państwowym. Sprawę można poddać postępowaniu arbitrażowemu na każdy etapie sporu prawnego. Dotyczy to zarówno sporów o prawa majątkowe, jak i prawa niemajątkowe, które mogą być przedmiotem ugody sądowej. Wyjątkiem są jedynie sprawy o alimenty, które nie mogą być poddane arbitrażowi, ze względu na ryzyko zawarcia fikcyjnych ugód. Co więcej, na arbitraż muszą zgodzić się wszystkie strony – niezbędne jest zawarcie tzw. zapisu na sąd polubowny lub wniesienie pozwu i zgoda drugiej strony na rozstrzygnięcie sporu prawnego przez arbitra.

Sprawa zostaje rozpoznana na rozprawie lub bez rozprawy, wyłącznie na podstawie przekazanej do zespołu orzekającego dokumentacji, w zależności od tego, jakiego postępowania życzą sobie strony. Postępowanie jest niejawne, a w rozprawie biorą udział jedynie strony, pełnomocnicy, osoby wezwane lub inne, które zostaną wskazane przez strony sporu. Wszystkich obowiązuje zasada poufności, a poufny może być nawet sam fakt wszczęcia postępowania.

Przebieg postępowania arbitrażowego

Jeżeli nie wyznacza się rozprawy, na której strony przedstawiają swoje stanowiska, a rozstrzygnięcie sporu odbywa się na podstawie przekazanych dokumentów, mamy do czynienia z uproszczonym postępowaniem arbitrażowym. Postępowanie uproszczone zwykle prowadzone jest w przypadku sporów, których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 10 tys. zł – choć na żądanie stron może być również prowadzone w przypadku sporów, których wartość przedmiotu przekracza tę kwotę.

W zależności od decyzji stron sporu prawnego możliwe jest powołanie „sądu jednorazowego”, czyli sądu polubownego ad hoc, w której strony wybierają dowolnych arbitrów. Po zakończeniu sporu sąd ad hoc ulega rozwiązaniu – wyjaśnia specjalista z Kancelarii GESSEL z Warszawy – Nieco inaczej wygląda sytuacja, kiedy strony zdecydują się na skorzystanie z usług stałego sądu polubownego, w którym arbitrami są prawnicy, ekonomiści, inżynierowie oraz inni specjaliści, którzy znajdują się na liście arbitrów danego sądu. Strony mogą wówczas wybrać arbitra sądu polubownego lub zdecydować się na specjalistę spoza listy. Mogą to być zarówno dwaj arbitrzy, którzy mianują superarbitra, jak i jeden arbiter, który rozpozna sprawę. Jeśli strony nie dokonają wyboru, automatycznie powołuje się trzech arbitrów z listy – dodaje specjalista.

W zależności od tego, co ustalą strony, postępowanie może być np. dwuinstancyjne – strony mają bowiem wpływ na procedurę postępowania prowadzonego przez sąd arbitrażowy. Jeśli nie uzgodnią inaczej, obowiązującym regulaminem jest regulamin sądu polubownego. Co zostało już wspomniane, postępowanie jest niejawne, a wszyscy uczestnicy są zobowiązani do zachowania poufności. Wyrok wydany przez sąd polubowny jest wyrokiem rozstrzygającym i zamykającym sprawę, choć jeśli strony wyraziły na to zgodę przed rozpoczęciem postępowania, możliwe jest wniesienie apelacji. Wyrok wydany w postępowaniu apelacyjnym jest ostateczny.

Skuteczne rozwiązywanie sporów prawnych

Arbitraż krajowy lub międzynarodowy ma wiele zalet: przede wszystkim postępowanie jest znacznie szybsze niż w przypadku sądów powszechnych, koszty postępowania są niższe i określone z góry, a strony mają duży wpływ na przebieg postępowania arbitrażowego. Mogą zdecydować nie tylko o wyborze arbitrów, ale również miejscu i czasie postępowania, zasadach rozstrzygania sporów oraz liczbach instancji postępowania, jeśli ma być więcej niż jedna. Procedura postępowania jest znacznie prostsza, a rozstrzygnięcie sporu może odbyć się bez konieczności udziału w rozprawie – niezbędne dokumenty można skierować drogą elektroniczną.

Fachowa wiedza oraz doświadczenie arbitrów dają gwarancję, że spór zostanie rozwiązany bezstronnie, z poszanowaniem interesów obu stron oraz tajemnic handlowych. Co więcej, wyrok sądu polubownego po jego zatwierdzeniu przez właściwy sąd, ma moc prawną na równi z wyrokiem sądu powszechnego.