Renta rodzinna - kiedy i komu przysługuje?

Renta rodzinna to świadczenie, które przysługuje uprawnionemu członkowi rodziny po śmierci osoby, która miała prawo do emerytury bądź renty z tytułu niezdolności do pracy. Szczegółowe zapisy związane z jej otrzymaniem opisane są w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Kto więc dokładnie może ją otrzymać i w jakiej sytuacji? Co należy o niej wiedzieć?

Kto może skorzystać z renty rodzinnej?

Radca prawny z Kancelarii Radcy Prawnego Wojciech J. Chmurak ze Szczecina wyjaśnia, że jest to świadczenie mające na celu wsparcie finansowe po śmierci bliskiej osoby. Nie jest to jednak możliwość, z której każdy może skorzystać. Konieczne jest spełnienie wielu przesłanek. Do najważniejszych można zaliczyć konieczność, aby osoba zmarła w chwili śmieci:

• miała ustalone prawo do emerytury, albo spełniała warunki do jej uzyskania,
• miała ustalone prawo do emerytury pomostowej;
• miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, albo spełniała warunki do jej uzyskania;
• pobierała zasiłek przedemerytalny;
• pobierała świadczenie przedemerytalne;
• pobierała nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.

Wszystkie warunki, które muszą zostać spełnione, są szczegółowo opisane w art. 67-72 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 138).

Świadczenie dla dzieci i innych bliskich

Renta rodzinna przysługuje również dzieciom własnym, przysposobionym i dzieciom drugiego małżonka do ukończenia 16 lat. W przypadku kontynuowania nauki mogą pobierać środki aż do ukończenia 25 lat. Wspomniane ograniczenia wiekowe nie dotyczą dzieci całkowicie niezdolnych do pracy w okresie pobierania renty pod warunkiem, że niezdolność wystąpiła przed ukończeniem przez nich lat 16 bądź w przypadku kontynuowania nauki 25.

Świadczenie mogą również otrzymać wnuki, rodzeństwo i inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem 18 roku życia. Ważnym warunkiem jest moment przyjęcia ich na wychowanie przez osobę zmarłą. Powinien on nastąpić co najmniej na rok przed śmiercią osoby ubezpieczonej przed osiągnięciem pełnoletniości. Wyjątek stanowią dzieci, które były wychowywane i utrzymywane w ramach rodziny zastępczej bądź rodzinnego domu dziecka.

Kolejną grupą osób, którym przysługuje możliwość skorzystania ze świadczenia, są wdowcy oraz wdowy. Również oni muszą spełnić szereg warunków. Świadczenie to przysługuje osobom, które:

• w chwili śmierci małżonka miały skończone 50 lat lub były niezdolny do pracy, bądź:
• wychowują co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku, które nie ukończyło 16 lat, a jeśli uczy się w szkole – 18 lat;
• sprawują pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy i do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej;
• ukończyły 50 lat lub stały się niezdolne do pracy już po śmierci współmałżonka, lecz nie później niż 5 lat od jego śmierci albo od zaprzestania wychowywania dzieci.

Należy dodać, że osoba owdowiała, która nie spełnia tych warunków i nie ma źródła utrzymania, ma prawo do renty rodzinnej: 

• przez rok od śmierci współmałżonka;
• przez okres uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu kwalifikującym do wykonywania pracy zarobkowej – nie dłużej niż przez 2 lata od śmierci współmałżonka.

Małżonka rozwiedziona, która w chwili śmierci współmałżonka nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej. Jest to możliwe nie tylko w sytuacji, gdy w dniu śmierci współmałżonka rozwiedziona miała prawo do alimentów z jego strony, ustalone wyrokiem lub ugodą sądową, ale - co ważne - przesłanka ta może zostać uznana za spełnioną, jeśli alimentowanie dokonywało się bez wyroku sądu lub ugody sądowej. Prawo do świadczenia ma więc małżonka rozwiedziona lub pozostająca w separacji pod warunkiem udowodnienia, że bezpośrednio przed śmiercią współmałżonka otrzymywała od niego alimenty na podstawie porozumienia między rozwiedzionymi/separowanymi. 

Ostatnią grupą osób, którym przysługuje prawo do renty rodzinnej, są rodzice, pod warunkiem, że spełniają warunki takie jak dla wdowy/wdowca w zakresie wieku, wychowywania dzieci bądź niezdolności do pracy. Świadczenie to przysługuje im również w momencie, gdy zmarły ubezpieczony tj. emeryt bądź rencista, bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania.