Wszystko o spadku. Główne zasady dziedziczenia

W sytuacji, kiedy zmarły nie pozostawi testamentu lub z różnych względów nie może on zostać zrealizowany, dziedziczenie odbywa się na zasadach ustawowych. Obejmuje ono wszystkich żyjących krewnych, a jeśli ich nie ma lub zrzekną się spadku – także gminę i Skarb Państwa. Kto i w jakiej kolejności uprawniony jest do dziedziczenia, a także na jakich zasadach się ono odbywa?

O kwestiach związanych z dziedziczeniem spadku opowie adwokat Magdalena Musiał.

Dziedziczenie testamentowe

W polskim prawie możemy wyróżnić dwie formy dziedziczenia: testamentowe oraz ustawowe. Testament może zostać określony na różne sposoby: pisemnie, notarialnie lub ustnie. W ostatnim przypadku wymagana jest obecność przynajmniej trzech świadków. Osoba sporządzająca testament musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych oraz posiadać pełną świadomość umożliwiającą podjęcie samodzielnej decyzji i wyrażenie woli. W sytuacji, kiedy testament zostanie sporządzony pod naciskiem osób trzecich lub przy braku świadomości swoich czynów, może zostać unieważniony.

W przypadku testamentu nie obejmującego osób, które według ustawy byłyby upoważnione do otrzymania spadku, istnieje możliwość otrzymania zachowku. Prawo do zachowku mają zstępni, małżonkowie oraz rodzice spadkodawcy. W przypadku trwałej niezdolności do pracy uprawnionej osoby lub w przypadku małoletnich zstępnych – należą się dwie trzecie wartości spadku, który przysługiwałby w dziedziczeniu ustawowym. W innych przypadkach wartość zachowku wynosi połowę tej kwoty.

Dziedziczenie ustawowe

Jeżeli spadkodawca nie sporządził testamentu lub z różnych względów nie może on zostać zrealizowany czy też został unieważniony – dziedziczenie odbywa się na zasadach ustawowych. Kodeks Cywilny określa kolejność osób upoważnionych do dziedziczenia. W pierwszej kolejności są to dzieci oraz małżonek. Dziedziczą oni w równych częściach, jednak wysokość spadku małżonka nie może być niższa niż jedna czwarta spadku.

W następnej kolejności, kiedy spadkodawca nie zostawił po sobie dzieci, dziedziczy małżonek oraz jego rodzice. Jeżeli jeden z rodziców nie dożył otwarcia spadku, do dziedziczenia upoważnione jest rodzeństwo spadkodawcy. W przypadku braku rodzeństwa dziedziczy małżonek oraz rodzic, a jeśli obydwoje rodzice nie żyją – tylko małżonek. Otrzymać spadek mogą także dziadkowie, jeśli spadkodawca nie posiadał małżonka ani dzieci, nie żyją także jego rodzice. W przypadku braku innych bliskich krewnych do dziedziczenia uprawnione są także dzieci małżonka.

Ostatnim podmiotem dziedziczącym jest gmina ostatniego miejsca zamieszkania. Spadek przechodzi na gminę w sytuacji braku jakichkolwiek krewnych lub w przypadku odrzucenia spadku. W sytuacji, kiedy nie da się ustalić odpowiedniej gminy, spadek z dobrodziejstwem inwentarza przejmuje Skarb Państwa.